Samfélagsrýnar í sýndarveröld

Ég var rétt í þessu að ljúka við að lesa skemmtilegt kver, Að vera eða sýnast, eftir Hörð Bergmann.  Í þessarri bók tekur Hörður sig til og setur fram skemmtilega gagnrýni á ýmislegt sem á okkur dynur frá stjórnmálamönnum og í fjölmiðlum.  Þetta er ekki í fyrsta skipti sem Hörður skrifar slíka bók.  Að minnsta kosti á ég tvær aðrar eftir hann sem eru af sama meiði.  Eldri bókin heitir Umbúðaþjóðfélagið en sú yngri Þjóðráð.  Þegar ég var að koma bókinni fyrir í bókaskáp þá áttaði ég mig á því að ég er gjarn á að kaupa mér og lesa bækur þar sem samfélagsrýni er stunduð.  Sennilega er ég unnandi gagnrýninnar hugsunar og fagna hverjum þeim sem leyfir sér að spyrja og efast í stað þess að láta mata sig á alls kyns klisjum án frekari umhugsunar.

Hörður er ekki eini maðurinn sem heldur uppi gagnrýnni umræðu um samfélagið.  Ég sé í mínum eigin bókaskáp að hann er í félagi við Karl Th. Birgisson sem sendi fyrir nokkrum árum pistlasafnið Orð í eyra.  En pistlarnir voru upphaflega fluttir í Speglinum á RUV.  Skammt undan er lítil bók eftir Jón Steinar Gunnlaugsson sem heitir Deilt á dómarana.  En í þeirri bók er Jón Steinar afar gagnrýnin á meðferð nokkurra mála fyrir dómstólum landsins.  Ekki ætla ég að færa á netið tæmandi lista yfir það lesmál sem er að finna í bókaskápum heimilisins en nokkrir ágætir háskólakennarar einkum í heimspeki og stjórnmálafræði hafa skrifað mjög góðar greinar og bækur bæði sem fræðimenn í gagnrýninni hugsun og sem sérfræðingar í ýmsum samfélagsmálum.  Þar er ég t.a.m. að hugsa um Kristján Kristjánsson og Þorstein heitinn Gylfason úr heimspekinni.  En Stefán Ólafsson, Gunnar Helga Kristinsson, Jón Orm Halldórsson og Magnús Þorkel Bernharðsson úr stjórnmálafræðinni.

Það eru hins vegar tveir merkir höfundar sem mér finnst verðskulda mun meiri athygli og umfjöllun en þeir hafa fengið til þessa.  Annar þeirra, Þorgeir Þorgeirson rithöfundur, skrifaði á sínum tíma grein í Morgunblaðið þar sem hann fjallaði um hrottaskap innan lögreglunnar.  Í stuttu máli þá var Þorgeir kærður og dæmdur fyrir meiðyrði í héraðsdómi og Hæstarétti en mátti eiga í því í áratug að sækja sér málfrelsið til Strassborgar fyrir Mannréttindadómstólnum.  Fullnaðarsigur Þorgeirs í Strassborg leiddi síðar til réttarbóta fyrir íslenskt samfélag.  Á árunum í kringum 1990 skrifaði Þorgeir mjög margar greinar sem voru hver annarri merkilegri og komu út í greinasöfnunum, Uml II, Að gefnu tilefni og Tvíræðum.

Lögmaður Þorgeirs var Tómas Gunnarsson.  Tómas skrifaði bók sem heitir Skýrsla um samfélag.  Tómas og Þorgeir eiga það sammerkt að skrif þeirra eru ekki tilbúnar hugrenningar eftir pælingar í sófanum eða við tölvuna.  Þeirra skrif eru öðrum þræði byggð á persónulegri reynslu þeirra við íslensku dómstólana.

Þeir samfélagsrýnar sem ég gat um í upphafi eru í mínum huga góðir blaðamenn með gagnrýna hugsun og eiga mikið hrós skilið fyrir sitt framlag.  Ekki síst vegna þess að lesendahópurinn er ekki stór enda eru skrif þeirra gjarnan svar við ákveðinni umræðu sem svarar tíðarandanum.  Það er ekki líklegt að slíkar bækur verði taldar til klassískra meistarastykkja á borð við Bréf til Láru eftir Þórberg eða Alþýðubókina eftir Kiljan. 

Það verður alltaf þörf fyrir þá sem gera athugasemdir við það að leiðin til megrunar liggi í gegnum einhvers konar át og að eina leiðin til að spara fjármuni sé að eyða þeim í margvíslegt glingur.  Ég er því vongóður um að lesendum samfélagsrýnanna fari heldur fjölgandi.  Þá von byggi ég á gríðarlegum vinsældum og ótrúlegum áhrifum Draumalands Andra Snæs Magnasonar.  Vonandi kemur að því að ábendingar Þorgeirs og Tómasar nái að fanga fleiri en þann sem hér skrifar.  Því þeir eiga svo sannarlega skilið að verkum þeirra sé gefinn betri gaumur.

Athugasemdir

[Guðmundur Ragnar Björnsson, 25.3.2007 kl. 21:43]

Sæll Sigurður

Þetta kemur nú ekki ofangreindum pistli við en ég tók saman sambærilegan lista yfir stærðir álvera og birti á blogginu hjá mér. Datt í hug að þú vildir kíkja á hann.

Kv.

Guðmundur 

[Hólmgeir Karlsson, 25.3.2007 kl. 23:01]

Fróðlegt, takk. Ég á kannski eftir að enda á bókasafninu einhvern daginn með listann þinn, því þessa höfunda þekki ég lítið nema Kristján sem er í miklu uppáhaldi hjá mér fyrir ákveðjna röksnilld sem honum er gefin.

[Ásthildur Cesil Þórðardóttir, 26.3.2007 kl. 09:36]

Ég man vel eftir stríði Þorgeirs við að fá að skrifa nafnið sitt rétt.  Fylgdist með því.  Hann var frábær og kjarkmikill maður sem lét ekki beygja sig.

[Anna Sigga, 26.3.2007 kl. 18:50]

Æ þú ert klár og akkúrat maður.... hvenær verð ég þannig?!?